بررسی تطبیقی مفردات دو جزء 13 و 14 قرآن از مجمع البیان و کشاف

یکی از علوم پیش نیاز مفسر، «دانش مفردات» است که به بیان معانی واژ ه های قرآن می پردازد. این علم از زمان پیامبر (ص) وجود داشته است. به طوری که اگر مردم زمان نزول، معنی بعضی کلمات را نمی دانستند تفسیر آن را از پیامبر (ص) و بعدها از ائمه علیهم السلام می پرسیدند. البته دانش مفردات نیز مانند دیگر علوم در زمانهای بعد گسترش پیدا کرده و مورد توجه دانشمندان و مفسران قرار گرفته و کتاب ها و مقالات بسیاری در این زمینه نوشته شده است. از جمله مفسرانی که در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم به این امر پرداخته اند «طبرسی» صاحب کتاب ارزشمند «مجمع البیان فی تفسیر القرآن» و «زمخشری» نویسنده ی کتاب «الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل» می باشند. به علت اهمیت فهم مفردات قرآن کریم از یک سو، و اهمیت این دو تفسیر کهن ادبی از سوی دیگر، در این پایان نامه معانی واژه های دو جزء 13 و 14 سوره های یوسف (از آیه ی 52)، رعد، ابراهیم، حجر و نحل) از نظر این دو مفسر بررسی شده و در مرحله ی بعد میان دیدگاه این دو مفسر به نوعی مقایسه و بررسی انجام گرفته است. در تطبیق نظرِ دو مفسر، از آرای سایر لغویان و مفسران نیز استفاده شده است. یکی از نتایجی که در ضمن مقایسه ی دیدگاه هر دو مفسر ذیل معنای واژه ها به دست آمده این است که طبرسی، بیشتر معنای لغوی واژه ها را بیان نموده ولی زمخشری به معنای واژه ها با توجه به سیاق پرداخته است و برای بیشتر واژگان، علت و وجه تسمیه ای در ضمن معنایشان ارائه کرده است. البته این بدان معنا نیست که طبرسی به سیاق توجه نداشته بلکه در بخش های دیگر مجمع البیان مانند «المعنی» به سیاق آیه نیز توجه کرده و آیات را معنا می کند. بنابراین می توان گفت: نظر این دو مفسر بزرگ، می تواند در کنار هم در روشن شدن معنای واژه موثر واقع شود.